Eşitlik Mücadelesinde
100. Yıl

Tarihçe




Türk Kadınlar Birliği, 7 Şubat 1924 tarihinde kuruldu. Kurucuları arasında, Nezihe Muhittin, Latife Bekir (Çeyrekbaşı) ve Sabiha Zekeriye (Sertel) de bulunmaktadır. Şükufe Nihal aktif üyelerden birisidir. Derneğin, Atatürk’ün eşi Latife Hanımdan da büyük destek aldığı bilinmektedir.


Kuruluş amacı, kadının siyasal haklarını elde etmesi ve sosyal yaşama eşit olarak katılmasının sağlanması idi. İlk Genel Başkan Nezihe Muhiddin’ in aşağıdaki sözleri bu amacı ve mücadeleyi en iyi şekilde özetlemektedir:

“Biz Türk Kadınları toplumsal ve siyasal yaşamda hak ettiğimiz yeri almalıyız. Önce Türk Kadınlarını bilinçlendirmeli ve eğitmeliyiz. Onlara daha fazla şey istemelerini ve bunlara nasıl ulaşacaklarını anlatmalıyız. Amacımız Türkiye’de kadın ve erkeğin toplumsal, ekonomik ve siyasal eşitliğidir.”

Bu bakış, gayret ve çalışmalar sonucu ,1926 yılında kabul edilen Medeni Yasa ile kadın toplum içinde kimliğini elde etmiş, 1930 yılında da kadınlarımız, belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkını yasayla kazanmıştır. Türk Kadınlar Birliği, aynı yıl 11 Nisan’da İstanbul’da büyük katılımlı bir miting düzenlemiştir. 1933 yılında kadınların, köy ihtiyar heyetlerine seçme ve seçilebilme, 1934 yılında ise, TBMM.’ne girebilme haklarını elde etmeleri üzerine, 7 Aralık 1934 günü, Kadınlar Birliği ikinci büyük kadın mitingini düzenlemiştir.

Türk Kadınlar Birliği 1935 yılında Cumhuriyetin ilk uluslar arası Dünya Kadınlar Birliği toplantısına da ev sahipliği de yapmıştır.

1935 yılında yapılan 5.Dönem milletvekili seçimlerinde, Meclis’e 18 Kadın milletvekili girmiş ve Türk Kadınlar Birliği de, amaçlarını gerçekleştirdikleri düşüncesiyle, Dernek için fesih kararı almışlardır.

Ancak, 1949 yılında hakların, kazanılması için olduğu kadar, korunması ve geliştirilip, genişletilmesinin de gerekliliği karşısında Dernek, kurucularının başında Mevhibe İnönü’nün de yer aldığı Latife Bekir Çeyrekbaşı, Makbule Dıblan, Mebrure Aksoley, Kamile Erim, Neriman Sirer, Aliye Beyazıt, Lamia Refik Fenmen, Dr.Mediha Eldem, ve Necile Bilen’den oluşan aydın kadınlarımız tarafından, 13 Nisanda yeniden kurulmuştur. 
Türk Kadınlar Birliği, 1954 yılında da, Bakanlar Kurulu kararıyla “Kamu Yararına Çalışan Dernek” statüsünü kazanmıştır.

Türk Kadınlar Birliği 60’lı ve 70’li yıllarda, Ülkemizin kadın potansiyeline büyük bir ivme kazandırmış, yönlendirme ve geliştirme açısından önder rol oynamıştır.

Genç Türkiye Cumhuriyetinde, gerçekleşmesi için mücadele verdiği, siyasal yaşama aktif olarak katılımı getiren yasadan en çok yararlanan tek Sivil Toplum Kuruluşu olan Türk Kadınlar Birliği, Altmışlı yıllarda ilk kez Cumhurbaşkanlığı kontenjanından, Zerrin Tüzün ve Übeyde Belli’nin Parlamentoya Senatör olarak gönderilmesini sağlamıştır. Daha sonra, ilk kadın belediye başkanları Müfide İlhan, Leyla Atakan,Lale Müldür ve Çağlayan Ege Dernek mensuplarından seçilmişlerdir.

Derneğimiz, ayrıca, gerek Genel Başkanlarından, gerekse aktif üyelerinden olup aşağıdaki isimleri bulunan mensuplarından 12 kadın milletvekilini Türkiye Büyük Millet Meclisine göndermiş olmaktan gurur duymaktadır.

Latife Bekir Çeyrekbaşı, Nazlı Tlabar, Makbule Dıblan, Mebrure Aksoley, Edibe Sayar, Hatice Mualla Akarca, Zehra Neriman Ağaoğlu, Fatma Feriha Öztürk, Av.Günseli Özkaya ve Ayseli Göksoy.

Türk Kadınlar Birliği, 1996 yılından beri de Av. Sema Kendirci’nin Genel Başkanlığında faaliyetlerini yürütmektedir.

Bu dönemde derneğimiz, Atatürk’ün öngördüğü çağdaş kadına yönelik, eğitim, örgütlülük ve bilinç düzeyinin yükseltilmesi konusunda, etkin çalışmalar sergilemiş ve büyük bir atılımla yurdumuzun hemen her köşesinde, kadınlarımızın destek ve katkılarıyla Şube sayısını 80’e yakın ile yaymayı başarmıştır.

Türkiye’de ilk kez uygulamasını başlattığı “Toplum Merkezleri” ile Türk Kadınlar Birliği,hedef kitle olan kadının sağlığı, eğitimi ve örgütlenmesine, Yerel Yönetimleri ve Devleti de katmayı başarmıştır.

Diğer sivil toplum örgütleriyle işbirliğine önderlik eden derneğimiz, nüfusumuzun yarısını oluşturan kadınlarımız için, yasalarda bulunan kadın-erkek eşitliğine aykırı hükümlerin ortadan kaldırılmasına özel önem vermektedir.

Bu konuda 1996 yılında başlatıp halen sürdürdüğü “Yasalar Önünde Tam Eşitlik “ kampanyası çerçevesinde Medeni Yasanın ve Ceza Yasasının değiştirilmesi başarısına  imza atmış ve kadına yönelik şiddetle mücadelede çok önemli bir yasa olan 4320 sayılı yasanın yazımında ve hayata geçmesinde yer almıştır.

Türk Kadınlar Birliği daha sonra kadına yönelik şiddetle mücadelenin en önemli uluslararası güvencesi olan İstanbul Sözleşmesi (Kadına Yönelik Şiddet ve Ev İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi) çalışmalarına katılmış ve 2012 yılında, 6284 sayılı Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi ve Ailenin Korunmasına Dair yasanın aktif katılımcısı olmuştur.Halen başta Siyasi Partiler ve Seçim Yasaları olmak üzere, çeşitli yasa tasarılarının hazırlanmasına fiilen katkıda bulunmakta ve bu tasarıların yasalaşması için kamuoyu desteğini kazanmaya çalışmaktadır.

Bu arada Derneğimizin hedeflerine çok yakın bir anlayışla 10. Cumhurbaşkanımızın eşi Sn. Semra Sezer’in önderliğinde başlatılan Ulusal Eğitime Destek Kampanyasına yurdun üzerindeki tüm şubeleri ile katılan Türk Kadınlar Birliği bu kampanyayı, okuma yazma bilmeyen tek kişi kalmayıncaya kadar da sürdürme azmi ve çabası içindedir.

Türk Kadınlar Birliği halen “BM Kadınlara Karşı Her türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi” CEDAW Sivil Toplum Yürütme Kuruluna ev sahipliği yapmakta ve sekreteryasını sürdürmektedir.

Türk Kadınlar Birliği ayrıca, Avrupa Kadın lobisi Türkiye Koordinasyonu yürütme kurulundaki görevini de 2 dönemdir sürdürmektedir.

Derneğimiz,daha önce Adana/Sarıçam'da eğitime armağan ettiği Hocallı Türk Kadınlar Birliği İlkokulu ve Ortaokulundan sonra, şimdi de Gaziantep/Geneyik'de yaptırdığı Türk Kadınlar Birliği İlkokulu ve Anasınıfları ile Cumhurbaşkanlığınca ödüle değer görülmüştür. 

Av.Sema Kendirci Uğurman